Η ΑΠΑΤΗ ΜΕ ΤΑ STAGE

Η ΑΠΑΤΗ ΜΕ ΤΑ STAGE

Κων/νος Αδριανουπολίτης

Εκπαιδευτικός-ερευνητής

Όπως αποδείχθηκε, με αδιάσειστα στοιχεία, η οικονομία μας γνωρίζει μια ραγδαία επιδείνωση. Οι λόγοι είναι πολλοί ένας από τους οποίους είναι και η υποβαθμισμένη παραγωγική ικανότητα της χώρας. Ουσιαστικά δεν παράγουμε τίποτα και καταναλώνουμε όλο και περισσότερα εισαγόμενα προϊόντα, δηλαδή διαλύεται ο παραγωγικός ιστός της χώρας, μειώνεται  ο ρυθμός ανάπτυξης και αυξάνεται η ανεργία.

Οι κατά καιρούς ανακοινώσεις του υπουργείου απασχόλησης για μείωση της ανεργίας, δεν απεικονίζουν την πραγματικότητα. Η καταγεγραμμένη μείωση της ανεργίας οφείλεται, κυρίως, στο ότι υποχωρούν οι παραδοσιακές σχέσεις εργασίας και αυξάνονται οι νέες «ευέλικτες» μορφές απασχόλησης.

Η μερική απασχόληση, η υποαπασχόληση, η ετεροαπασχόληση, η εργασία με μπλοκ,  τα προγράμματα stage, η εργασία με υπέρβαση ωραρίου, η εργασία χωρίς δικαιώματα, η μαύρη εργασία, η ενοικίαση εργαζομένων κλπ. δημιουργούν ένα εργασιακό μεσαίωνα με  άμεσα θιγόμενους, κυρίως, τους νέους μας οι οποίοι επιθυμούν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας ή δεν έχουν σταθεροποιηθεί σε μια θέση εργασίας.

Η ανεργία και ειδικότερα η ανεργία των νέων είναι αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα.

Αντίθετα η εργασία αποτελεί ένα βασικό στοιχείο που επιτρέπει στους νέους ανθρώπους να βρίσκουν τη θέση τους στην κοινωνία, να επιτυγχάνουν την οικονομική τους ανεξαρτησία και να πραγματοποιούν τις ατομικές τους φιλοδοξίες. Το να έχει κανείς εργασία σημαίνει  ότι έχει αυτοσεβασμό, χρήματα, ανεξαρτησία και την ευκαιρία να διευρύνει τις κοινωνικές του επαφές. Η παροχή στους νέους πρόσβασης στην αγορά εργασίας συμβάλλει στην κοινωνική σταθερότητα, η οποία θεωρείται η βάση της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας. Μια κοινωνία η οποία δεν είναι σε θέση να διασφαλίσει στους νέους συγκεκριμένες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα φαύλο κύκλο ανεργίας, περιθωριοποίησης και κοινωνικής αναταραχής.

Σύμφωνα με έρευνες του ΟΑΕΔ το 50% της ανεργίας των νέων είναι διαρθρωτική  διότι υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ εκπαιδευτικού συστήματος και κενών θέσεων εργασίας.

Μελετώντας τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΣΥΕ, για το β΄ τρίμηνο του 2008, παρατηρεί κανείς  ότι το παραγωγικό σύστημα της χώρας απασχολεί συνολικά: Κατώτερα στελέχη (πρωτοβάθμια εκπαίδευση και καθόλου εκπαίδευση) 19.6%,  μεσαία στελέχη (δευτεροβάθμια εκπαίδευση γενική και τεχνική επαγγελματική) 43,2% και ανώτερα στελέχη (Τριτοβάθμια εκπαίδευση) 36,9%. Αν λάβουμε υπόψη ότι υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας,  κυρίως μεσαίου στελεχιακού δυναμικού (τεχνιτών), τότε προκύπτει ότι η χώρα μας έχει ανάγκη κυρίως μεσαίων στελεχών της οικονομίας ενώ το εκπαιδευτικό σύστημα παράγει μεγάλο αριθμό ανώτερων στελεχών με αποτέλεσμα τη διόγκωση της ανεργίας των νέων πτυχιούχων ανώτατης εκπαίδευσης.

Σύμφωνα με το δείκτη ευημερίας Legatum, ενός θινκ τανκ με έδρα το Λονδίνο, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό εγγραφών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση παγκοσμίως.

Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, τα οποία δημοσιεύτηκαν και στον ημερήσιο ελληνικό τύπο στις 18/4/07, η Ελλάδα είναι πρώτη σε άνεργους πτυχιούχους ανώτατης εκπαίδευσης μεταξύ των 27 κρατών της Ε.Ε.

Μέσα σε αυτό το εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα και την ανεργία των νέων να καλπάζει συνεχώς, είναι φυσικό οι νέοι μας να βρίσκουν καταφύγιο σε μεγάλο βαθμό και στα προγράμματα stage.

Τα προγράμματα stage είναι ένας θεσμός που εφαρμόζεται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα από το 1998. Τα προγράμματα stage χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε., έχουν σχεδιασθεί να προσφέρουν εργασιακή εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα πτυχιούχων δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης.  Τα προγράμματα stage είναι ουσιαστικά συμβάσεις μαθητείας (για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα) με αποζημίωση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη & ασφάλιση επαγγελματικού κινδύνου, σε επιχειρήσεις προκειμένου οι άνεργοι νέοι να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία.

Σοβαρό μειονέκτημα των προγραμμάτων αυτών είναι ότι δεν προσφέρουν ασφαλιστική κάλυψη με το σκεπτικό ότι οι ασκούμενοι δεν είναι «κανονικοί» εργαζόμενοι αλλά «μαθητευόμενοι». Πέραν όμως από τα προβλεπόμενα στο πρόγραμμα ο εργοδότης (ιδιώτης ή το δημόσιο) θα έπρεπε να καλύπτει ασφαλιστικά τους ασκούμενους διότι συνταξιοδοτικά ο χρόνος αυτός δεν αναγνωρίζεται και τα δικαιώματα τους ως εργαζομένων επίσης δεν αναγνωρίζονται.

Στην Ελλάδα τα προγράμματα αυτά έχουν σταδιακά εφαρμοσθεί και στο δημόσιο τομέα σε μεγάλη έκταση με ανορθόδοξο τρόπο.

Συγκεκριμένα:

·         Σε πολλές περιπτώσεις γίνονται ανανεώσεις των συμβάσεων, ενώ θα έπρεπε να εισέρχονται στα προγράμματα κάθε φορά νέα άτομα για απόκτηση εργασιακής εμπειρίας.

·         Ο τρόπος ένταξης στα προγράμματα αυτά δεν είναι, σε πολλές περιπτώσεις, διαφανής και το παραδοσιακό ρουσφέτι δίνει και παίρνει.

·         Υπάρχει μοριοδότηση για τις προσλήψεις στο δημόσιο μόνο όσων έχουν εργασιακή εμπειρία στο δημόσιο και όχι στον ιδιωτικό τομέα.

·         Η διάρκεια των προγραμμάτων αυτών είναι συνήθως 18μηνη, αλλά η ανανέωση της σύμβασης γίνεται για απόκτηση εμπειρίας σε άλλη -παρεμφερή ειδικότητα με την αρχική (sic) και έτσι η συνολική εμπειρία ξεπερνά το 24μηνο που είναι απαραίτητο για διορισμό.

Συγκεκριμένα σύμφωνα με το Νόμο 3320/2005, άρθρο 2, παρ. 1, προβλέπεται ότι «αν ο χρόνος της αποκτηθείσης εμπειρίας σε καθήκοντα της ίδιας ή παρεμφερούς ειδικότητας με αυτή της προκηρυσσόμενης θέσης, διανύθηκε σε Υπηρεσίες του Δημοσίου, σε ΝΠ.Δ.Δ., Ο.Τ.Α. πρώτου ή δεύτερου βαθμού σε Ν.Π.Ι.Δ. του δημόσιου τομέα και είναι αθροιστικά, ίσος ή μεγαλύτερος των είκοσι τεσσάρων μηνών, ο αριθμός των μονάδων για το κριτήριο της κατά τα ανωτέρω αποκτηθείσας εμπειρίας προσαυξάνεται κατά 50%».

Επειδή η διαδικασία αυτή αποτελεί ουσιαστικά μεθόδευση για διορισμό στο δημόσιο «απ΄ το παράθυρο» το ΑΣΕΠ έχει καταγγείλει επανειλημμένα την ισχύ της μοριοδότησης και ζητά την κατάργησή της.

·         Οι ασκούμενοι, σε πολλές περιπτώσεις καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες δημιουργώντας έτσι απαιτήσεις των ασκουμένων για αλλαγή εργασιακών σχέσεων και μονιμοποίηση, κάτι που απαγορεύεται ρητά από το σύνταγμα (άρθρο 103 παρ. 8). Ωστόσο όσοι συμμετέχουν σε προγράμματα  stage του δημοσίου καλλιεργούν προσδοκίες ότι θα μονιμοποιηθούν διότι κάποιος τους έκλεισε πονηρά το μάτι.

Η περίπτωση χρησιμοποίησης μαθητευόμενων για να καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες του δημοσίου είναι επιεικώς απαράδεκτη διότι το δημόσιο πρέπει να στηρίζεται στις υπηρεσίες μόνιμου προσωπικού με υψηλά προσόντα, διορισμένου με ιδιαίτερα αξιοκρατικές και όχι ρουσφετολογικές διαδικασίες.

·         Με την κατάσταση αυτή η κάλυψη εργασιακών αναγκών, σε πολλές περιπτώσεις, γίνεται όχι από μόνιμο προσωπικό όπως θα έπρεπε, και οι μακροχρόνια άνεργοι που διαθέτουν προσόντα για την κάλυψη των  θέσεων δεν έχουν πιθανότητες διορισμού λόγω της μοριοδότησης.

·         Το Ελληνικό Δημόσιο εμφανίζεται να καλύπτει συχνά τις εργασιακές ανάγκες του με ασκούμενους στα stage τους οποίους μισθοδοτεί κατά 75% με κοινοτικά κονδύλια ενώ τα κοινοτικά προγράμματα δεν καλύπτουν κατά κανόνα μισθοδοσίες. Βέβαια οι δαπάνες αυτές δεν εμφανίζονται ως δαπάνες μισθοδοσίας, αλλά δαπάνες εφαρμογής των προγραμμάτων stage αφού οι ασκούμενοι δεν είναι «κανονικοί» εργαζόμενοι αλλά μαθητευόμενοι.

Η υπόθεση των stage με όλες τις πτυχές της είναι ιδιαίτερα δυσεπίλυτη διότι ανεξάρτητα με τις διάφορες πολιτικές ίντριγκες οι νέοι που ζήτησαν εργασία στο δημόσιο έστω και κάτω από αυτές τις συνθήκες, δεν είναι δυνατόν να φύγουν ανασφάλιστοι και χωρίς καμία μοριοδότηση. Από την άλλη δεν είναι δυνατόν όσοι νέοι ασκήθηκαν στον ιδιωτικό τομέα σε ίδια ή παρεμφερή ειδικότητα να μην έχουν και αυτοί κανενός είδους ασφάλιση και μοριοδότηση.

Η όλη υπόθεση είναι αναγκαίο να καταλήξει στο τέλος των προγραμμάτων stage στο δημόσιο, ο δημόσιος τομέας να κάνει αξιοκρατικές προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ και όσοι έχουν προϋπηρεσία σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα να μοριοδοτηθούν με κάποιο ποσοστό όχι όμως τέτοιο που να ακυρώνει στην πράξη εκπαιδευτικούς τίτλους και ακαδημαϊκά προσόντα άλλων νέων που και εκείνοι δικαίως ζητούν μια θέση στο δημόσιο.